Szkarlatyna: objawy, leczenie…

Okres jesienno-zimowy, to czas występowania wielu chorób zakaźnych przenoszących się droga kropelkową. Do najgroźniejszych z nich należy szkarlatyna czyli inaczej płonica. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu zachorowanie dziecka na szkarlatynę kończyło się w 25% przypadków śmiercią dziecka. W dzisiejszych czasach metody leczenia szkarlatyny są bardziej zaawansowane i dużo bardziej skuteczne (w krajach rozwiniętych śmiertelność nie przekracza 1%). Płonica jest chorobą powszechnie występującą na całym świecie, choć dziś znacznie rzadziej niż jeszcze dziesięć lat temu. Na szkarlatynę nie ma szczepionki, a dzieci mogą na nią chorować wielokrotnie.
Szkarlatyna (płonica) jest to jedna z ostrych, wysypkowych chorób zakaźnych okresu dzieciństwa. Na tę chorobę zapadają głównie dzieci w wieku przedszkolnym, w okresie jesienno-zimowym oraz wczesną wiosną. Bardzo często zdarzają się „ epidemie zachorowań” na szkarlatynę w przedszkolach i szkołach. Chorobę wywołują bakterie (paciorkowce typu A- Streptococcus pyogenes), a właściwie toksyny wytwarzane przez te bakterie. Zakażenie płonicą następuje najczęściej drogą kropelkową, ale nie tylko, wystarczy użyć tego samego ręcznika, ubrania czy pościeli – bezpośredni kontakt nie jest konieczny. Zarazić szkarlatyną można się nie tylko od osoby chorej, ale także od kogoś, kto już wyzdrowiał bądź od zdrowego nosiciela bakterii. Okres wylęgania choroby jest stosunkowo krótki – 2-4 dni, a osoba chora przestaje zarażać po 24 godzinach od rozpoczęcia leczenia antybiotykiem.
Jakie są objawy szkarlatyny?
Choroba rozpoczyna się w sposób dość ostry i nagły, występuje :
– wysoka gorączka (39- 40 stopni),
– nagły, silny ból gardła połączony z kaszlem,
– silne bóle głowy,
– nudności i wymioty,
– znacznie przyspieszone tętno,
– zaczerwienione migdałki,
– obłożony język (pokryty białym nalotem), który po 2-3 dniach nabiera koloru malinowego.

W 2-3 dniu choroby zaczyna występować najbardziej charakterystyczny dla szkarlatyny objaw – drobnoplamista wysypka (zmiany przypominają ukłucia szpilki lub szczotki drucianej). Plamki pojawiają się najpierw na piersiach i na szyi, przypominają aksamit i mogą być swędzące. Wysypka najwyraźniejsza jest na piersiach, brzuchu, pośladkach i w pachwinach. Na policzkach pojawia się rumień, jednak skóra wokół ust i nosa pozostaje blada (tzw. trójkąt Fiłatowa) – jest to charakterystyczne właśnie dla szkarlatyny. Wysypka ustępuje po kilku godzinach lub po kilku dniach w zależności od jej intensywności.

Po ustąpieniu wysypki następuje kolejny, charakterystyczny dla płonicy objaw – łuszczenie się skóry:
– po tygodniu trwania choroby łuszczy się skóra na twarzy,
– po dwóch tygodniach – na tułowiu,
– po trzech tygodniach – na dłoniach i stopach.
Płonicę często myli się, przynajmniej do momentu wystąpienia wysypki, z anginą. Oprócz tego może być mylona z takimi chorobami, jak: odra, różyczka, zespół wstrząsu toksycznego, czy zakażenie gronkowcem. Dlatego, jeśli tylko pojawiają się wątpliwości, istotne jest wykonanie posiewu z gardła. Stwierdzenie obecności bakterii paciorkowca typu A w posiewie świadczy o zarażeniu płonicą.

Jak leczyć i pielęgnować dziecko zarażone szkarlatyną?

Szkarlatynę leczy się antybiotykiem. Lekarze najczęściej przepisują antybiotyki z grupy penicylin. Jeśli istnieje podejrzenie uczulenia dziecka na pochodne penicyliny, wówczas stosuje się makrolidy. Najczęściej stosuje się antybiotyki doustne, przez około 10 dni, leki podaje się dwa razy dziennie.   Podczas szkarlatyny nie podaje się tetracyklin i aminoglikozydów. Ich działanie na paciorkowce grupy A jest słabe i nie przynosi pożądanego efektu. Dzieci zazwyczaj są leczone w domu, jedynie w cięższych przypadkach konieczne jest leczenie szpitalne. Oprócz antybiotyku może być również konieczne obniżanie temperatury ciała dziecka. Możemy zastosować tu domowe sposoby np. na łydki, uda, czoło przykładać mokre ręczniki, o dwa stopie chłodniejsze od temperatury ciała lub też przepisane przez lekarza leki obniżające gorączkę.

Przy pielęgnacji dziecka chorego na szkarlatynę musimy pamiętać o:
– regularnym wietrzeniu i utrzymaniu odpowiedniej temperatury w pokoju dziecka ,
– częstej zmianie pościeli i piżamki (dziecko z powodu wysokiej gorączki mocno się poci),
– podawaniu dużej ilości płynów – herbatki  ziołowe słodzone miodem czy lekko podgrzana zupa (nie powinny być one ani zbyt ciepłe, ani zbyt zimne),
– nie zmuszaniu dziecka do jedzenia (z powodu silnego bólu gardła jedzenie może sprawiać dziecku trudność),
– podawaniu pożywnych posiłków o konsystencji kremowej lub półpłynnej – łatwiejszych do przełknięcia.
Po zakończeniu leczenia dziecko powinno pozostać w domu jeszcze co najmniej przez tydzień.

Jakie mogą być powikłania i czy szkarlatyna może wrócić?

Dzisiaj szkarlatyna nie jest  już tak groźna jak niegdyś, także i jej powikłania okazują się łagodniejsze i rzadsze – pojawiają się najczęściej na skutek nieodpowiedniego leczenia lub jego braku.

Do najczęstszych powikłań należą;
– zapalenie stawów,
– gorączka reumatyczna,
– zapalenie węzłów chłonnych,
– zapalenie ucha środkowego,
– czasami kłębuszkowe zapalenie nerek.
Na szkarlatynę można zachorować kilka razy, najczęściej mówi się, że trzy – są trzy typy toksyn wytwarzanych przez paciorkowce typu A. Na szczęście ponowne zachorowania zdarzają się rzadko, może do nich dojść wtedy, gdy np.;
– antybiotyk został źle dobrany,
– zbyt wcześnie została zakończona antybiotykoterapia,
– antybiotyk był stosowany w zbyt małej dawce,
– w otoczeniu dziecka znajduje się nosiciel paciorkowca, który sam nie choruje, ale może zarażać ( najłatwiej będzie to sprawdzić, pobierając wymaz z gardła, od wszystkich członków rodziny).
W przypadku nawrotu choroby najprawdopodobniej kuracja antybiotykowa będzie musiała zostać powtórzona z uwzględnieniem członka rodziny, który jest nosicielem paciorkowca. Jednak najczęściej przechorowanie szkarlatyny  jest równoznaczne z trwałym uodpornieniem.

Zespół BezpieczneDziecko