Kiedy dziecko skarży się na ból brzucha…

Brzuch to miejsce, które maluchy najczęściej wskazują jako źródło bólu. Czasami dziecko pokazuje na brzuszek, ponieważ nie potrafi jeszcze trafnie zlokalizować przykrego odczucia. W większości przypadków jednak wskazanie jest zasadne. Ból brzucha jest bowiem jedną z najpowszechniejszych dolegliwości wśród maluchów. Najczęściej ma charakter czynnościowy i wynika z zaburzenia pracy układu pokarmowego, któremu towarzyszą biegunka, zaparcia, nudności czy wymioty. Jakie są przyczyny bólu brzucha? Które objawy uznaje się za alarmujące? Czy w walce z zaparciami warto sięgnąć po probiotyki?

Dolegliwości brzuszkowe pogorszają jakość życia naszych maluchów i przysparzają nam samym wiele zmartwień. Bóle mogą mieć charakter przewlekły – trwać dłużej niż 3 miesiące bądź napadowy – ustępować po kilkunastu godzinach. W przypadku, gdy dolegliwości regularnie pojawiają się i znikają, mówimy o bólu nawracającym. Nieprzyjemne uczucie może mieć różne trwanie i natężenie, ale jego odbiór jest zawsze subiektywny i zależy od naszych indywidualnych uwarunkowań. To jak dziecko znosi dolegliwość zależy od jego progu bólu, jak również ogólnego samopoczucia czy stanu emocjonalnego. Brzuszek będzie bolał bardziej, jeśli doznaniu towarzyszy dodatkowo np. lęk czy stres – mówi Agnieszka Pawłowska-Wypych, biotechnolog, honorowy członek Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego.

Dolegliwość miewa też różne podłoże, często trudne do zdiagnozowania przez mamę czy tatę. Odczuwany przez dziecko ból zawsze jest źródłem niepokoju rodziców, szczególnie jeśli nie potrafią ukoić go znanymi sobie sposobami. Ważne, aby w razie zgłaszanych przez malca skarg zachować spokój, obserwować go i notować spostrzeżenia dotyczące okoliczności, czasu trwania i innych dolegliwości towarzyszących bólowi. Dzięki temu rodzice będą w stanie odpowiedzieć na pytania, które mogą paść w czasie wywiadu lekarskiego, jeżeli zaistnieje konieczność wizyty u specjalisty – radzi Agnieszka Pawłowska-Wypych.

Wśród alarmujących sytuacji, które stanowią wskazanie do kontaktu z lekarzem możemy wymienić spadek masy ciała malucha, zgłaszany ostry ból promieniujący z okolic pępka, mocno napięty brzuszek, zaburzenia rytmu wypróżnień, krew w kupce, towarzyszące bólowi inne niepokojące objawy, takie jak gorączka czy wymioty. Warto zwrócić uwagę, czy dolegliwość wybudza dziecko ze snu, co może świadczyć o dużym natężeniu bólu – dodaje Agnieszka Pawłowska-Wypych.

Najczęstsze przyczyny bólu – na jakie objawy zwrócić uwagę?

Towarzyszące bólowi brzuszka objawy mogą być wskazówką do rozpoznania jego przyczyny. Na jakie symptomy powinniśmy być wyczuleni?

• Występujący dodatkowo kaszel, katar, wysypka, opuchlizna czy obrzęk mogą wskazywać na reakcję alergiczną, będącą następstwem spożycia pokarmu, na które dziecko jest uczulone. Najpowszechniejsze alergeny to mleko krowie, jajka, soja i orzeszki ziemne, ryby i skorupiaki, niektóre warzywa (pomidory, pietruszka) czy owoce (cytrusy, truskawki). Warto więc zwrócić uwagę, czy objawy następują po spożyciu tych pokarmów. Ponieważ jednak reakcja alergiczna może nastąpić dopiero po kilku dniach, ostatecznego rozpoznania dokonuje lekarz. Nie należy bez konsultacji ze specjalistą wykluczać potencjalnych alergenów z diety maluchów – zaznacza Agnieszka Pawłowska-Wypych.

• Podwyższona temperatura ciała, biegunka, wymioty mogą świadczyć o zatruciu pokarmowym. Jeśli wymienione objawy wystąpią u małych dzieci należy zwrócić się do lekarza, ponieważ częste wymioty i biegunka mogą doprowadzić do odwodnienia organizmu. Starszym dzieciom należy podawać dużo płynów. Jeśli objawy nie ustąpią po 3 dobach lub są bardzo nasilone, wtedy konieczna jest interwencja specjalisty – mówi ekspert.

• Jeśli bólom brzucha towarzyszy ogólne pogorszenie samopoczucia, zmęczenie, kłopoty z koncentracją, trudności z zasypianiem, brak łaknienia, bladość twarzy, konieczne może być wykonanie badań laboratoryjnych na obecność pasożytów w organizmie malucha, takich jak lamblie czy owsiki.

• Ból skoncentrowany na wysokości prawego biodra, któremu towarzyszą nudności, gorączka i wymioty powinien budzić uzasadniony niepokój rodziców. Powyższe objawy mogą bowiem świadczyć o zapaleniu wyrostka robaczkowego. Ważne, aby w takich przypadkach nie stosować ciepłych okładów, które w innych sytuacjach bywają skutecznym sposobem na ukojenie bólu brzucha. Wysoka temperatura tylko pogorszy stan dziecka, sprzyjając rozwojowi odpowiedzialnych za stan zapalny bakterii – ostrzega Agnieszka Pawłowska-Wypych.

• Nieukojony płacz, wyginanie ciała, podkurczanie nóżek i zaciskanie piąstek w przypadku niemowląt mogą świadczyć o kolce.

Zaparcia – możliwa przyczyna bólu brzucha u dziecka

Jedną z częstych przyczyn bólu brzucha u maluchów są zaparcia. O występowaniu dolegliwości świadczy nie tylko mała częstość i bolesność wypróżnień, ale również zachowanie dziecka. Ból, który towarzyszy każdej wizycie w toalecie sprawia, że maluch zaczyna celowo powstrzymywać się od wypróżnień. Niechętnie siada na nocnik czy sedes. Symptomy zaparć można zauważyć, obserwując dziecko podczas zabawy – maluch traci momentami zainteresowanie dotychczasową czynnością, zaciska pośladki, siada lub kuca, czekając aż przejdzie nieprzyjemne parcie. Charakterystyczna jest również drażliwość, która mija po wizycie w toalecie – wymienia Agnieszka Pawłowska-Wypych. Jednym z kryteriów diagnozy zaparcia u maluchów jest, mylone często z objawem biegunki, brudzenie bielizny, występujące pomiędzy wypróżnieniami. Dolegliwość przyczynia się czasami do wycofania dziecka z kontaktów z rówieśnikami – jest źródłem poczucia zawstydzenia i lęku oraz powoduje dalsze pogorszenie jakości życia malucha.

Jakie są przyczyny dolegliwości?

Przyczyny występowania zaparć u dzieci są zróżnicowane. U niemowląt pojawiają się często w momencie odstawienia od piersi i przejścia na mleko modyfikowane bądź wejścia w etap rozszerzania diety o stałe pokarmy. Kolejny newralgiczny moment to trening czystości. Na tym etapie maluch musi przyzwyczaić się do kontrolowania czynności fizjologicznych, które do tej pory załatwiał w pieluszkę, w dowolnym miejscu i momencie. Zaparcia zaczynają też często dokuczać dzieciom idącym pierwszy raz do przedszkola czy szkoły. Czynnik psychologiczny – stres, wynikający z wejścia w nowe środowisko i rozłąki z rodzicami – odgrywa dużą rolę w powstawaniu dolegliwości. Ponadto maluch nie jest przyzwyczajony do wizyt w toalecie poza domem, co może rodzić w nim skrępowanie i celowe powstrzymywanie się od korzystania ze szkolnej ubikacji – mówi Agnieszka Pawłowska-Wypych.

Wśród innych czynników sprzyjających występowaniu zaparć u dzieci wymienia się ponadto:

• dietę ubogą w warzywa i owoce

• nadmierne spożywanie słodyczy

• przyjmowanie zbyt małej ilości płynów

• siedzący tryb życia, brak ruchu

Jak pomóc maluchowi?

Podobnie jak w przypadku biegunki, częste zaparcia u dziecka powinny być skonsultowane z lekarzem. W przypadku pozytywnej diagnozy zaparcia czynnościowego (wykluczającej podłoże organiczne). postawionej na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego, konieczne może być zastosowanie farmakoterapii, np. laktulozą, oraz wlewek czyszczących, czyli lewatywy. Niekiedy w proces leczenia angażuje się psychologa, który bada emocjonalne podłoże dolegliwości.

Dla wsparcia leczenia i utrwalenia jego efektów, lekarz może zalecić zmianę nawyków żywieniowych dziecka. Zwiększenie spożycia błonnika sprzyja walce z zaparciami u maluchów, jednak nie zawsze jest możliwe ułożenie jadłospisu bogatego jednocześnie w wystarczającą ilość substancji małoresztkowych oraz produkty zawierające pozostałe, niezbędne dla zdrowego rozwoju, składniki odżywcze. Ponadto w przypadku zaparć lekarz może rekomendować:

• Prowadzenie przez malucha bardziej aktywnego trybu życia. Ruch poprawia bowiem perystaltykę jelit.

• Regulację rytmu wypróżnień tak, aby maluch mógł załatwiać swoje potrzeby w najbardziej komfortowych dla siebie warunkach, np. w domu przed wyjściem do szkoły.

• Prowadzenie przez rodziców dzienniczka wypróżnień w celu monitorowania postępów terapii.

• Uzupełnianie diety o preparaty probiotyczne.

Probiotyki stanowią bezpieczny sposób walki z zaparciami czynnościowymi o łagodnym przebiegu. Sprzyjają również utrzymaniu efektów leczenia farmakologicznego w przypadku dolegliwości wymagających interwencji medycznej. Szczepy bakterii obecne w probiotykach stanowią naturalny element flory bakteryjnej naszego układu pokarmowego i często mogą być podawane dzieciom już od 1. dnia życia. Stosuje się je obecnie na wiele różnych dolegliwości, w tym ze strony układu pokarmowego. W kontekście przeciwdziałania zaparciom, na uwagę zasługuje szczep Lactobacillus casei rhamnosus. Jako jedyny wykazał on w badaniach pozytywne działanie na wszystkie parametry związane z dolegliwościami zaparciowymi: złagodzenie bólu brzuszka, poprawę konsystencję stolca i zwiększenie częstości wypróżnień – wylicza Agnieszka Pawłowska-Wypych.